OBLIWICE

HISTORIA, PRZYRODA, OBRZĘDY (Źródło: Album "Gmina Nowa Wieś Lęborska", Wydawnictwo Bernardinum, ISBN 978-83-8127-693-1)

Historia
Nazwę tej miejscowości zapisywano dość rozbieżnie, toteż jej interpretacja etymologiczna nie jest jednoznaczna:
Obislavicz – w roku 1377,
Obleuitz – w roku 1400,
Woblewice i Uebelnisse (!) – w roku 1522,
Obliewitz – w roku 1638,
Oblewitz i Oblevitz – w roku 1658,
Dzieje osadnictwa na tym terenie sięgają daleko w głąb I tysiąclecia przed naszą erą. Jest to przede wszystkim poświadczone pochówkami cmentarzysko kultury pomorskiej (VII-II
wiek p.n.e.), napotkane w roku 1892 na wschodnim stoku wzgórza, około 200 m na prawo od drogi z Obliwic do Łebienia, niedaleko wsi.
Temu osadnictwu sprzyjały m.in.:

  1. dobre gleby, zarówno w dolinie, jak i na otaczających ją wysoczyznach plejstoceńskich;
  2. dzięki wyścielającym ją holoceńskim piaskom napływowym dolina w tym miejscu nie jest zabagniona;
  3. dostęp do płynącej, użytecznej wody Lędziechowskiej Strugi;
  4. plejstoceńskie wysoczyzny moren dennych, niegdyś zapewne zalesione, osłaniały osadę przed dokuczliwymi wiatrami;
  5. drożność Doliny Lędziechowskiej i jej łączność z drożnym systemem dolin w dorzeczu Łeby.

Jak w przypadkach większości starych osad ziemi lęborskiej, nie możemy ustalić daty powstania Obliwic. Możemy przyjąć ich istnienie w czasach niepoświadczonych przez pisane źródła, już przed rokiem 1310, kiedy zakon krzyżacki zagarnął ten obszar. Najstarszym, spośród znanych źródeł, jest akt nadania chełmińskich praw wystawiony 20 XII 1374 roku przez gdańskiego komtura Walpoda von Bassenheim, dla sołtysa Wicka. Nadanie obejmowało 40 włók, w tym 4 wolne od służebności i danin dla sołtysa, który pobierał też 1/3 dochodów sądowniczych (pozostałe 2/3 zabierało państwo zakonne). Spod jurysdykcji sołtysa wyjęto – zastrzeżone dla Zakonu – sprawy drogowe, gości (przejezdnych) oraz osób niemówiących językiem niemieckim. Państwo zachowało w Obliwicach również:

  • prawo eksploatacji rud,
  • prawo poboru danin od każdej chłopskiej włóki (łanu), w kwocie 0, 5 marki (grzywny) i 2 kur rocznie,
  • prawo obowiązkowego przemiału zboża w przyzamkowym młynie w Lęborku.

Mieszkańcy mieli uiszczać dziesięciny:

  • dla biskupa włocławskiego (kujawskiego), przeliczone na 3 szkojce rocznie,
  • dla proboszcza – po jednym korcu żyta i 1 korcu owsa rocznie.

Świadkami tego aktu, były być może też inne osoby. Według rejestru służebności i danin z roku 1437, miejscowość ta posiadała wówczas 46 włók. Trzy włóki były pozbawione gospodarzy. Warunki życia wieśniaków w państwowych posiadłościach były nieco lepsze od warunków panujących w szlacheckich i kościelnych folwarkach. Ale i ci kmiecie musieli także wykonywać powinności szarwarczne na państwowych włościach, przy budowie dróg i mostów, wznoszeniu i konserwacji umocnień, przewozie ładunków itp.
Na przełomie XV i XVI wieku, we wsi doszło do poważnego zatargu. Cała ludność opuściła wieś. Pośrednio dowiadujemy się o tym z zachowanej wypowiedzi sołtysa Krępy Kaszubskiej: nie spocznę, dopóki wszystkich (mieszkańców Krępy Kaszubskiej – dop. R.S.) i wsi Krępy całkowicie nie zniweczę, jak przydarzyło się to niegdyś wsi Obliwice. Zapewne nie był to jednak tylko spór z sołtysem, miał on chyba szersze tło społeczne i ekonomiczne. Przestała zatem istnieć chłopska osada i już w roku 1504 czytamy w akcie mianowania przez księcia Bogusława X lęborskiego starosty maszewskiego, że Obliwice zostały przekształcone w fi skalny folwark. Zatrudniano 1 włodarza, 1 gospodynię, 3 młódki, 1 pasterza krów, 1 pasterza świń, 3 parobków oraz 1 owczarza z owczarni. Do omłotów zimą angażowano 4 młocarzy. Oczywiście, tak mała obsługa nie mogłaby podołać, dlatego szarwarczną robotą obarczano chłopów i zagrodników z okolicznych wsi: łącznie 89 chłopów. W celu powiększenia folwarku, dołączono do niego część opuszczonej ziemi  wieśniaków z Łebienia.
Zarząd nad folwarkiem sprawowali lęborscy starostowie, którzy byli też odpowiednio wynagradzani. Po maszewskim funkcje te pełnili kolejno Jerzy Behn (około 1519 roku) i Wening Weydebreck (około 1522 roku). Część dochodów szła na pokrycie potrzeb administracji państwowej, w tym księcia. Dwór w Obliwicach był przez pewien czas ośrodkiem znaczniejszego kompleksu wiejskich posiadłości fi skalnych. Przekształcenie Obliwic w folwark fi skalny miało na celu czerpanie większych zysków z gospodarki wielkoobszarowej. W roku 1638 Stanisław Lubieniecki sporządził materiał inwentaryzacyjny dotyczący stanu posiadania Obliwic. Opisał zagrodę folwarku i owczarnię wraz z jej wyposażeniem. Oborę zwano „krowiarnią”. Całość owej zagrody składała się z:

  1. ryglowo-ceglanego domu włodarza – trzyizbowego, z sienią, kominem i piecami, piwnicą, ze szklonymi oknami, krytego słomą,
  2. 2 obór ryglowych – mniejszej i większej, krytych słomianą strzechą, większa miała użytkowaną jako spichrz górkę, mniejsza była w złym stanie technicznym,
  3. 2 stodół – większa uszkodzona, z 3 klepiskami oraz mniejsza z 1 klepiskiem,
  4. podwórza ze studnią,
  5. sadu owocowego ze zbyt starymi, mało płodnymi drzewami.

Zagrodę tę zbudowano na polecenie Bogusława X, który panował około 1504 roku. Owczarnia posiadała również charakter ogrodzonej zagrody i mieściła:

  1. mieszkalny dom owczarza – izba z 3 komorami, w tym dwiema przy sieni – dla czeladzi, z czterema oszklonymi oknami, była niewątpliwie kryta strzechą,
  2. glinianą stodółkę z 1 klepiskiem i słomianym dachem,
  3. 3 budynki – pomieszczenia dla owiec,
  4. sernik i studnię – na podwórzu.

Lubieniecki nie zastał tutaj żadnego bydła i chyba też innego, większego przychówku. Pomorze weszło w czas wyniszczających szwedzkich wojen. Również niewielki las nie przynosił liczących się pożytków z łowów. Na podstawie sporządzonego w maju 1658 roku inwentarza można odczytać wpływ na Obliwice wojny i szwedzkiej okupacji.
Spis, wykonany przez Wediga Bonina, zarejestrował:

  1. zagrodę folwarczną, złożoną z 4 budowli – domu mieszkalnego, obory, stodoły z 1 klepiskiem i przejezdny spichrz bramny, był też piekarnik,
  2. owczarnię – zagrodę z mieszkalnym domem, stodołą, owczą i bydlęcą oborą; wszystkie te budynki zastano w stanie daleko zaawansowanej rujnacji, bez dachów.

Nie było żadnego bydła z wyjątkiem tego, które należało do Piotra Przebendowskiego. Nie było także owiec, choć wcześniej utrzymywano ich około 1000. Przy folwarcznej  zagrodzie był niezły sad i ogród warzywny, 5 stawów (lecz tylko 1 zarybiony), lichy las i tylko koło domostw trochę dębów. Zazwyczaj zbierano tu 80-100 fur siana. Szarwark odrabiali chłopi z Nowej Wsi Lęborskiej, Rekowa Lęborskiego i Wilkowa Nowowiejskiego, w którym pozostało już tylko 5 chłopów i 1 zagrodnik. Z czasem obliwicką włość poczęto oddawać w dzierżawę (arendę). Dzierżawcą w latach 1709-1713 został Jerzy Lietzow. Pogłowie zwierząt hodowlanych było nadal niewielkie (bydło, trzoda chlewna, drób, pszczoły). Brüggemann podał w roku 1781 następujące dane obliwickiej włości:

  1. folwark o powierzchni około 39 włók,
  2. 1 owczarnia,
  3. położone przy granicy z Wilkowem Nowowiejskim, Łebieniem i Rekowem Lęborskim wygony dla owiec.

Szarwark świadczyli wieśniacy z Garczegorza, Rekowa Lęborskiego z Wilkowa Nowowiejskiego. Przed rokiem 1820 samodzielnym posiadaczem Obliwic był Alwin Schiele, który je wszakże tylko odziedziczył w roku 1851. Majętność nie była chyba zbyt wysoko szacowana. Kolejno właścicielami byli:

  1. lekarz generalny dr Schiele – w roku 1863,
  2. Maksymilian Schwarzwäller (zmarły w roku 1906 – od 19 I 1885 roku do 13 V 1906 roku),
  3. Brunon Goltz – od roku 1906 (również w roku 1911),
  4. Brunon Goltz (pisany też Holtz) w roku 1925 (wg księgi adresowej powiatu lęborskiego z roku 1925).

W roku 1910 uruchomiono linię kolejową Lębork – Choczewo, dzięki czemu Obliwice uzyskały stację. W roku 1912, po oddaniu do użytku połączenia na trasie Choczewo –  Wejherowo, wieś otrzymała bezpośredni kontakt kolejowy z drugim miastem powiatowym. W roku 1911 był tu okręg folwarczny o powierzchni 643 ha, z 204 mieszkańcami,  należący do wójtostwa w Łebieniu. Podczas II wojny światowej zatrudniano na tym terenie przymusowych robotników rolnych, w tym Polaków.

Zabytki
• neoklasycystyczny dworek z XIX wieku; odnowiony w latach siedemdziesiątych XX wieku,
• na wschodnim stoku niedużego pagórka, około 200 m na prawo od drogi z Obliwic do Łebienia, jesienią 1892 roku znaleziono 5 grobów skrzynkowych kultury pomorskiej.
Wspomniane cmentarzysko kultury pomorskiej zasługuje na szczególną uwagę z racji napotkanych tam słynnych urn (popielnic) domkowych. Pierwsze pięć grobów skrzynkowych odkryto późną jesienią 1892 roku, przy czym eksploracje przeprowadzał pastor Benkendorff z Łebienia, który znalazł 15 popielnic, w tym – twarzowe i 1 – domkowa, kolczyki z brązu oraz 2 pierścienie brązowe. W dniu 7 II 1893 roku wspomniany pastor odesłał popielnicę do prowincjalnego muzeum w Szczecinie. Zrekonstruowano ją w Centralnym Muzeum Rzymsko-Germańskim w Monachium, po uprzednim złożeniu jej przez kasjera muzeum w Szczecinie, Stubenraucha, brata ówczesnego konserwatora zabytków prowincji szczecińskiej. Na tymże cmentarzysku napotkano też w roku 1926 drugą, bardziej jeszcze rozbitą, urnę domkową (wymiary: długość 47 cm, szerokość 35 cm, wysokość 35 cm;  osadzona na 4 nóżkach). Urnę również przesłano do wspomnianych muzeów i zrekonstruowano. Sporządzoną w Monachium kopię przekazano Lęborkowi, skąd w latach sześćdziesiątych XX wieku przeszła do Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, gdzie – dla muzeum w Lęborku – wykonano wtórną kopię. Oba oryginały tych popielnic przechowuje Muzeum Narodowe w Szczecinie. Na obliwickim cmentarzysku znaleziono też 14 innych urn, w tym twarzowe, 2 komplety kolczyków z brązu, 2 brązowe pierścienie o średnicy 3 i 4  cm (pierwszy z niebieskim, szklanym paciorkiem, drugi z bursztynowym) oraz 2 brązowe łańcuszki z blaszanymi brzęczkami o długości 14 cm.
Na ziemi lęborskiej wydobyto łącznie 5 takich urn: 2 w Obliwicach (w latach 1892 i 1926), 2 w Wódce (w roku 1911) i 1 w Bychowie (w roku 1924). Pochodzą one z wczesnej epoki żelaza, tzw. okresu Hallstatt C (700-550 r. p.n.e.).

Sołtys: Paweł Kubiak, tel. 885 345 548,
Barbara Kowalik, Krzysztof Pruszak, Edyta Marciniak-Nadolska, Piotr Jesiołowski, Zdzisław Małecki

Wykaz ostatnich inwestycji realizowanych w sołectwie: