KĘBŁOWO NOWOWIEJSKIE

(Kębłowo Nowowiejskie, Łowcze)

Miejscowości wchodzące w skład Sołectwa Kębłowo Nowowiejskie: Kębłowo Nowowiejskie, Łowcze

HISTORIA, PRZYRODA, OBRZĘDY (Źródło: Album "Gmina Nowa Wieś Lęborska", Wydawnictwo Bernardinum, ISBN 978-83-8127-693-1)

Historia

Kębłowo Nowowiejskie:
Nazwa Kębłowo (obecnie Kębłowo Nowowiejskie) pochodzi od kąbłać, kębłać – piastować, pielęgnować. Stara osada Kębłowo istniała już przed krzyżackim zaborem Pomorza Gdańskiego (1308), na co wskazuje jej słowiańska nazwa. Najstarsza znana o niej wzmianka pochodzi z roku 1402. Zapewne już w roku 1341 usytuowana była przy ziemi nadanej Lęborkowi, aczkolwiek dokument lokacyjny tego miasta (1 I 1341) jej nie wymienia. Z tego ostatniego źródła wynika, że samo Kębłowo nie leżało na ziemi należącej do Lęborka. Usytuowane w drożnej dolinie rzeki Kisewa, przy drodze wiodącej na północ powiatu, było jednocześnie rolniczym zapleczem Lęborka.
Aż do czasów nowożytnych Kisewa napędzała młyny wodne (około 1911 roku w rejonie tym były 2 takie młyny) i w jej dolinie mamy też niewielkie złoża trzeciorzędowego węgla brunatnego.
Pisownia nazwy tej miejscowości bywała różna: Kambelow (1402), Camelnow (1409), Camelow (1455), Kamelow (1507), Camelow (1658), Kamelow (1939).
Wieś od pradawnych czasów podzielona była na 30 udziałów chłopskich („ogrodnictw”), co potwierdza rejestr dziesięcin biskupich z roku 1402. Niemniej, już w opisie z roku 1437, mówi się o 60 „ogrodnictwach” powstałych zapewne w następstwie podziału spadkowego.
Książę zachodniopomorski Eryk II otrzymał od Kazimierza Jagiellończyka 3 I 1455 roku w powiernictwo ziemię lęborsko-bytowską z wyłączeniem zarezerwowanych dla Lęborka, Kębłowa, Lubowidza, Nowej Wsi Lęborskiej i młyna foluszowego – w zamian za militarne wsparcie Polski przeciw Zakonowi w wojnie trzynastoletniej (1454-1466).
W akcie Bogusława X odnawiającym lęborski przywilej miejski z dnia 11 V 1507 roku mówi się: „Nadajemy też wieś Kębłowo wraz z przynależnościami, jak dawniej położoną w swych udziałach i granicach, dla użytku miasta mają oni też mieć las, zwany Czech, z wyłączeniem prawa polowania”. Kębłowo pozostawało przez to własnością lęborskiej kamery aż do początku XX wieku. W dokumencie z roku 1658, przechowywanym niegdyś w lęborskim ewangelickim archiwum kościelnym, mówi się, że wsie Kębłowo Nowowiejskie i Małoszyce są nadaną przez króla Polski przywilejem z roku 1507 posiadłością lenną tegoż miasta, potwierdzoną przez elektora brandenburskiego, a graniczącą z Nową Wsią Lęborską, Wilkowem Nowowiejskim, Kisewem, Kaczkowem i polami miejskimi. W rejestrze z roku 1638, również z archiwum kościelnego w Lęborku zapisano, iż 2 wsie Kębłowo i Małoszyce mają służyć utrzymywaniu miasta vigore antiquorum privilegiorum (na mocy dawnych przywilejów). W Kębłowie istniało wówczas nadal 60 ogrodnictw (zagród chłopskich). Również w roku 1793 określa się Kębłowo wsią lęborskiej kamery. W tymże czasie kębłowskie udziały lęborskich mieszczan były jednak już oddane w dzierżawę albo też złączone w chłopskie gospodarstwa. Według Bruggemanna, w roku 1784 było w Kębłowie 4 chłopów, 4 chałupników, 1 sołtys, około 9 dymów (domów mieszkalnych) oraz nieco lasów dębowych, sosnowych i olchowych.
Około połowy XIX wieku kębłowscy chłopi jednorazową opłatą uwolnili się od dziedzicznego dotąd czynszu na rzecz Lęborka i stali się samodzielnymi posiadaczami. W roku 1866 w księgach finansowych miasta wymienia się już tylko cegielnię i stodołę (Wackerscheune), których wydatki przewyższały dochody, były deficytowe i wymagały dotacji miejskiej. Dlatego też w wydatkach kamery z lat 1784 – 85 cegielnia ta – uprzednio sprzedana – już nie figuruje.
Na mocy noweli do ustawy o osadnictwie z 10 VIII 1904 roku w Kębłowie rozparcelowano 154–hektarowe gospodarstwo wolnego sołtysa, z którego utworzono 10 gospodarstw rentierskich. Na przełomie XIX i XX wieku liczba ludności Kębłowa wzrastała wolno, w roku 1875 było tu 233, a w roku 1910 – 276 mieszkańców.
W tym samym czasie istniały też 2 karczmy, w tym jedna w Łowczu (Górnym Kębłowie) i 1 szkoła. Kębłowo było wówczas gminą wiejską w wójtostwie Nowa Wieś Lęborska. We wsi nie ma ciekawszych obiektów przyrodniczych. Najbliższym jest głaz narzutowy w wąwozie leśnym, około 2 km na zachód od Łowcza o wymiarach: długość 5,65 m, szerokość 4,75 m, wysokość 2,43 m. Jest to jeden z największych głazów polodowcowych w powiecie lęborskim.
Można tu zobaczyć nieliczne zabudowania o konstrukcji szachulcowej wypełnionej cegłą (pruski mur) z końca XIX wieku.

Łowcze: 
Łowcze należy do młodszych osad powiatu powstałych w XVIII lub XIX wieku, pozbawionych przez cały czas swych dziejów samodzielności komunalnej – jest administracyjnie połączone z Kębłowem Nowowiejskim. Tuż na południe od Łowcza przebiegał stary szlak handlowy Gdańsk – Szczecin. Urocze położenie wśród morenowych wzgórz, poprzecinanych rynnami dawnych potoków, jak też sąsiedztwo kontrastujących z niziną pradoliny Łeby jej wysokich, stromych zboczy północnego brzegu (wszystko to obficie porastają lasy), już od dawna przyciągało mieszkańców Lęborka, szukających tu wytchnienia i spokoju. Łowcze spełniało więc funkcje rekreacyjnej osady podmiejskiej, z czym wiązało się powstanie tu karczmy, o której wzmiankuje się w latach 1912 – 1925, kiedy jej posiadaczem był Edward Schwinke. Niemiecka nazwa tej miejscowości, brzmiała „Jägerhof”.
Przyroda Łowcze: Na terenie miejscowości znajduje się – polodowcowy głaz narzutowy; około 50 m na wschód od skraju lasu, w wąwozie leśnym, który biegnie drogą z Łowcza ku Nowej Wsi Lęborskiej, około 2,3 km na wschód od Nowej Wsi Lęborskiej i około 1,2 km na zachód od Łowcza, u podnóża południowego stoku wąwozu, częściowo pokryty mchami i porostami; długość na osi wschód – zachód 5,65 m, wysokość nad powierzchnią ziemi od strony północnej – 2,43 m; szerokość na osi północ – południe 4,75 m, obwód 16,25 m; jest to jeden z największych głazów narzutowych regionu; na jego powierzchni widnieją otwory strzelnicze – ślady po poniechanych próbach rozbicia.

Legendy

Ludowe legendy o głazie narzutowym pod Kębłowem Nowowiejskim
W wąwozie leśnym, przy dukcie, ok. 40 m na wschód od zachodniej lizjery lasu, między Łowczem (zwanym też Górnym Kębłowem) a Kębłowem Nowowiejskim znajduje się, liczący około 400 000 000 lat, przywleczony ze Skandynawii przez lodowiec, wielki głaz narzutowy o około 5 m długości i około 4 m szerokości, wyniesiony około 2, 5 m ponad otoczenie. O tym głazie, nazywanym „Szerokim Kamieniem”, miejscowa ludność usnuła trzy legendy. Pierwsza z nich mówiła, iż przybywający z północy olbrzymi stolem poczuł w pewnej chwili uciskającą go w bucie drobinę piasku, którą tu właśnie wysypał. Ową drobiną miał być wspomniany głaz. Druga mówi o księżniczce, która czuwa przy skarbie zakopanym pod głazem i oczekuje wybawienia. Podobno, co sto lat rodzi się człowiek mogący go odczarować, a może to być jedynie młodzieniec urodzony w niedzielę, gdy znajdzie się tu podczas nocy sobótkowej (świętojańskiej). Ów weźmie księżniczkę i skarb oraz sam też zostanie szczęśliwym księciem. Trzecia wieść informuje, iż pod Szerokim Kamieniem mieści się zaklęty, zapadły zamek i także tylko raz na sto lat pojawić się może osoba mogąca wybawić go od następstw zaklęcia. Ma to nastąpić także podczas sobótkowej północy, gdy przybędzie tam ktoś z czarowną, leszczynową różdżką. Sprawca odklęcia posiądzie zamek i królestwo.

„Świątynia” i „Ambona”
Około 3 km na wschód od Nowej Wsi Lęborskiej, około 2, 5 km na południe od Kębłowa Nowowiejskiego oraz około 2,5 km na północny wschód od Lęborka, gdzie od wschodu przylega las z Szerokim Kamieniem, znajduje się morenowa wyniosłość zwana Krzywą Górą lub Templem (Świątynią). To ostatnie miano powstało, być może w związku z niezliczoną ilością napotykanych tutaj niegdyś kamiennych płyt grobów skrzynkowych z miejscowego cmentarzyska kultury pomorskiej (VII-II wiek p.n.e.) rozbijanych na tłuczeń drogowy do budowy drogi z Nowej Wsi Lęborskiej do Żelazna w latach 1872-1882. Tak wielka ilość głazów pochówkowych zrodziła wśród ludności domniemanie o istnieniu niegdyś w tym miejscu świątyni (tempel). Na zachodniej krawędzi tegoż wzniesienia mamy piękny punkt widokowy, z którego możemy obserwować panoramę Lęborka z wysokości 90 m n.p.m. Miejsce to nazwano „Amboną”, co zapewne pozostaje w związku zarówno z nazwą „świątyni”, jak i rozciągającym się stąd pięknym widokiem. Walory widokowe, las na wale morenowym, a w nim wyerodowany, uroczy dukt z Szerokim Kamieniem, przyciągają latem wielu szukających wśród natury wytchnienia wędrowców, w tym niemało wycieczek młodzieży szkolnej i kolonijnej. W okresie międzywojennym, z nienajlepszym skutkiem, z wysokości „Ambony” startowały latające ponad pradolinę Łeby szybowce. Nie jest wykluczone, iż w dawnych, przedchrześcijańskich czasach ogromny Szeroki Kamień był miejscem kultowym w sąsiedztwie cmentarzyska ludzi sprzed naszej ery. Ale i później ów piękny blok eratyczny odgrywał zapewne dużą rolę w kulturze ludowej, skoro wiążą się z nim trzy do dziś znane legendy rodzimych mieszkańców. Niedaleko mieści się uprzemysłowiona kopalnia piasku, wcinająca się głęboką wyrwą w morenową wyniosłość. Wydobywany z niej żwir i piasek jest częściowo na miejscu mieszany z asfaltem. Służy do ulepszania nawierzchni naszych dróg oraz do budowy domów. Zamiłowany przyrodnik mógłby tu znaleźć skamieliny dawnych zwierząt i roślin, dostrzec warstwy skalne świadczące o kształtowaniu się powierzchni ziemi lęborskiej w epoce lodowcowej.

Sołtys: Urszula Sech, tel.  721 627 849,
Karolina Wilk, Marlena Hinz, Justyna Kotowska

Wykaz ostatnich inwestycji realizowanych w sołectwie: