Miejscowości wchodzące w skład Sołectwa Lubowidz: Lubowidz, Ługi, Jamy
HISTORIA, PRZYRODA, OBRZĘDY (Źródło: Album "Gmina Nowa Wieś Lęborska", Wydawnictwo Bernardinum, ISBN 978-83-8127-693-1)
Historia
Lubowidz
W znanych źródłach średniowiecznych nazwa wsi pojawia się w aktach inwentaryzacyjnych z roku 1437. Była to wieś na prawie polskim, która zamiast daniny naturalnej uiszczała roczny czynsz pieniężny. Zamieszkiwało ją 7 chłopów, którzy posiadali łącznie 14 włók ziemi (1 włóka = 16,6 ha). W roku 1455, mimo przekazania większości ziemi dzisiejszego powiatu lęborskiego przez Kazimierza Jagiellończyka w zastaw Erykowi II księciu słupskiemu, wyłączono jednak zeń Lubowidz, Nową Wieś Lęborską, Kębłowo Nowowiejskie i młyn foluszowy w Lęborku. Z czasem jednak i ten teren staje się lennem książąt Pomorza Zachodniego. Wydaje się jednak, że część Lubowidza przeszła w ręce szlachciców, bowiem w roku 1528 Mikołaj Wejher otrzymał tu w lenno 7 włók. W roku 1566 wymienia się w Lubowidzu starostę (sołtysa) Tomskiego, a w roku 1658 mieszkał tu wolny sołtys (zwolniony od uiszczania daniny) oraz 7 chłopów. Wieś obejmowała wówczas 9 włók, nie posiadała lasu. Należały do niej też oba jeziora Lubowidzkie (łącznie 153 ha), a także rozległe przestrzenie łąkowe i bagienne. Te ostatnie, o powierzchni 170 mórg (1 morga = 0,25532 ha) wykarczowano w roku 1779. W roku 1784 był w Lubowidzu 1 wolny sołtys, 8 chłopów, 2 chałupników oraz 1 chata sołtysa (łącznie 17 dymów). W toku dziedziczenia gospodarstwa ulegały podziałom. Około 1911 roku było już tylko 1 pełne gospodarstwo chłopskie. Miejscowy kościół zbudowano w roku 1909. W roku 1911 Lubowidz był wsią w wójtostwie Nowa Wieś Lęborska i zamieszkiwało ją wtedy 772 mieszkańców.
Teren wokół wsi jest bogaty w znaleziska archeologiczne. Odkryto tu ślady człowieka z okresu neolitu (4200 – 1700 lat p.n.e.) z czasów kultury łużyckiej (1200 – 700 lat p.n.e.) oraz wielbarskiej (0 – 350 rok n.e.). Najstarszy eksponat bursztynowy tych ziem zapisany został w literaturze jako kolia z paciorków bursztynowych wykopana w Lubowidzu.
Zabytki
- neogotycki kościół,
- resztki tradycyjnego budownictwa ryglowego.
Przyroda
Na obszarze miejscowości występują dwa jeziora: Lubowidzkie Wielkie i Lubowidzkie Małe. Łączna powierzchnia obu jezior wynosi 153 ha. Ich lustra wody są usytuowane 24,5 m n.p.m. Długość większego z nich wynosi 2,6 km; maksymalna szerokość 0,75 km. Jeziora te położone są w pradolinie Łeby i rozdziela je nieprzeselekcjonowany warstwowo wał ozu
i zwał polodowcowy, powstały w szczelinie pękającego lodowca. Przez Wielkie Jezioro Lubowidzkie przepływa lewy dopływ Łeby – Węgorza, odprowadzający nadmiar wód do tej największej rzeki powiatu. Czysta woda jeziora i piaszczyste dno umożliwiły wykorzystanie go dla celów wczasowych mieszkańców Lęborka i okolic.
Ługi
Miejscowość ta jest typową osadą powstałą na zmeliorowanych mokradłach pradoliny rzeki Łeby. W przeciwieństwie do sąsiednich Mostów jej powstanie nie zostało uwarunkowane zbudowaniem na grobli w latach 1924-1930 nowego odcinka traktu Lębork – Wejherowo z umocnioną nawierzchnią. Prace melioracyjne na tym odcinku pradoliny podjęto przed rokiem 1786, zapewne z inspiracji Fryderyka II. W ostatnim roku panowania tego króla, a więc w roku 1786, osiedlono tu 1 wielkiego i 8 drobnych chałupników. Wielki chałupnik otrzymał w swe użytkowanie 58 mórg ziemi ornej i łąk, a wszyscy mali chałup-nicy łącznie tylko 10 mórg. Mali chałupnicy reprezentowali różne zawody: 4 było robotnikami dniówkowymi, 2 usypywaczami grobli, 1 łataczem starzyzny oraz 1 dragonem-inwalidą. Cała ósemka otrzymała do wspólnego użytku 133 mórg pastwisk. Część osuszonych przy tej okazji łąk przekazano okolicznym wsiom fi skalnym. Oczywiście, zbudowana tu w latach 1824-1830 nowa, ważna droga przyczyniła się później do stopniowego rozwoju tej osady. Tylko nazwa Ługi (Bruch) swą treścią przypomina jeszcze dawne, błotniste zapadliska. Teren ten pierwotnie należał do Lubowidza, stąd nowe osiedle zwano również Luggewieser Bruch.
Ze stromego, północnego zbocza brzegu pradoliny rzeki Łeby rozciąga się malowniczy widok tej pradoliny wraz z położonymi w niej Ługami i Mostami.
Sołtys: Kazimierz Korda, tel. 694 322 834,
Adam Kuczwalski, Dorota Przybylska-Jezierska, Grażyna Proć, Halina Andryskowska-Dudek, Jarosław Krefta, Jan Kędziora, Sławomir Malek
Wykaz ostatnich inwestycji realizowanych w sołectwie:
