DZIECHLINO

Miejscowości wchodzące w skład Sołectwa Dziechlino: Dziechlino, Rybki, Małoszyce

HISTORIA, PRZYRODA, OBRZĘDY (Źródło: Album "Gmina Nowa Wieś Lęborska", Wydawnictwo Bernardinum, ISBN 978-83-8127-693-1)

Dziechlino: to dawna posiadłość szlachecka, której nazwa powinna brzmieć zapewne Czechlin (ewentualnie Czechlino), od „czecz”, „czech” – puszcza, lasy iglaste. Dostępne
źródła pozwalają częściowo prześledzić różne zapisy tej nazwy, z których najczęściej pojawia się: Sechlin, Czechlin, Zechlin i Zechelin. Dopiero w nowszych czasach przyjęła
się pisownia „Dzechlin”. W roku 1893 władze pruskie utworzyły z Dziechlina i Leśnic jednolitą jednostkę komunalną i wówczas przemianowano Dziechlin na Ober Lischnitz (Górne Leśnice). Dopiero po wyzwoleniu powrócono do formy „Dziechlino”. W roku 1400 wymienieni są 4 posiadacze wsi Zechlin: Miestosz, Pietrasz, Mikusz, Mikusz z Krępkowic. Istniejący list lenny z roku 1601 podaje jako właściciela Macieja Piotrocha oraz dwie osoby.
W Matrykule z 1628 roku Dziechlino wzmiankowane jest jako dobro lenne o 9 włókach wraz z owczarnią. Podczas hołdu lennego w roku 1658, składanego elektorowi brandenburskiemu Fryderykowi Wilhelmowi, Dziechlino reprezentują Borscy i Pietrasz. Także wymieniani jako właściciele byli w tymże roku Henryk i Wawrzyniec Janowiczowie. Z aktu lennego dla Borskiego z 1601 roku wynika istnienie karczmy, która wraz z ziemią nadana została Borskiemu. Była to tak zwana nowa karczma. W roku 1756 część Dziechlina znajdowała się w rękach Chośnickich, druga Domarusów, trzecia Grubych, czwarta – wraz z Małoszycami – pułkownika Teodora Wejhera. Według Brüggemanna, w roku 1784 w Dziechlinie była 1 karczma, 1 folwark, 4 zagrodników, ogółem 9 dymów. Całość posiadał wówczas Ernest Ludwik Wejher, do którego należały także Leśnice. Otrzymał on także 15.04.1778 roku donację państwową na założenie fermy mlecznej i zmeliorowanie podmokłych łąk pod Lęborkiem. W roku 1804 właścicielem Dziechlina, Leśnic, Gęsi i Skarszewa był Karol Wejher. W tym samym czasie majątek w Dziechlinie i Leśnicach oszacowano łącznie na 24 000 talarów. W roku 1838 panem na Dziechlinie, Leśnicach i Wicku był dyrektor ziemski Wejher. W roku 1840 dobra w Dziechlinie i Leśnicach sprzedano hrabiemu Aleksandrowi Przebendowskiemu i w ich rękach pozostały do roku 1871, kiedy to nabył je Wojciech Poll, który założył tartak parowy i hutę szkła, i wycinał cenne dziechlińskie lasy. Od tej pory liczba mieszkańców zaczęła szybko rosnąć. Sama huta szkła zapewniała źródło utrzymania 240 osobom. W 1910 roku zbudowano tu kaplicę ewangelicką. Wraz z Leśnicami dobra owe tworzyły w tym czasie (1910) okręg folwarczny z 597 mieszkańcami w wójtostwie Leśnice. W 1925 roku właścicielem Leśnic i Dziechlina był von Dewitz. Miejscowość ta była szczególnym przykładem złego rozwiązania spraw chłopskich przez obszarników podczas uwłaszczania chłopów. Pozostały tu tylko 4 gospodarstwa zagrodników. Jeszcze wcześniej, w roku 1873, Wojciech Poll sprzedał Dziechlino i Leśnice Edwardowi Gebelowi z Osieków. W roku 1882 posiadaczem jest Eugeniusz Gebel. W roku 1886 przejściowym właścicielem
był hrabia Leopold von der Osten z Janowic, który 332 nabyte hektary lasu przyłączył do swych włości w Krępkowicach. W roku 1887 Ludwika Gebel stała się właścicielką obu folwarków, które w roku 1906 sprzedała Janowi Zochowi z Lęborka. Ten ostatni zbył je w październiku 1909 roku Ernestowi von Dewitz. W roku 1875 w Dziechlinie mieszkało 118 osób.

Rybki: Trudno jest ustalić przybliżony czas powstania tej osady. Skąpa ilość przetrwałych źródeł jest zapewne następstwem jej drugorzędnej roli w okresie udokumentowanej pismem historii ziemi lęborskiej. Pierwotnie zapewne związana z Maszewem Lęborskim, a co najmniej od roku 1507 z Lęborkiem. W aktach pozostawała zawsze w cieniu nadrzędnej jednostki osiedleńczej. Być może związana jest też ze szlacheckim rodem Rybków (Repken, Ripke, Ropke) znanych ze źródeł od roku 1523.
W każdym razie myli się Franciszek Schultz zaliczając Rybki do miejscowości potwierdzonych źródłowo po raz pierwszy w roku 1784 lub później. Sam zresztą słusznie zauważył,
że w roku 1657 istniała owczarnia w Rybkach (Schaferei Ropke). Obszar ten co najmniej od daty listu lennego 11.05.1507 roku, wystawionego przez księcia szczecińskiego Bogusława X, należał do Lęborka i był terenem leśnym oddanym w użytkowanie tegoż miasta, z wyłączeniem prawa polowania.
Osada usytuowana jest przy wschodnim skraju doliny Okalicy, nad tą rzeczką, i uzyskała miano nawiązujące niewątpliwie do poławiania w niej ryb. Na tradycyjnym obszarze
powiatu znajdziemy kilka innych analogii: Rybno, Rybienko, Rybnik. Już w roku 1638 odnotowano tu jaz służący do odłowu łososia.
Wprawdzie w akcie przejęcia przez Władysława IV powiatu z roku 1638, brak jest samej nazwy Rybek, łatwo jednak domyślić się, że cytowana w nim owczarnia, jaz łososiowy,
a może i tartak oraz młyn foluszowy znajdowały się właśnie w Rybkach.
Bliskość Lęborka i sąsiedztwo drogi do Bytowa – drugiego „stołecznego miasta” ziemi lęborsko-bytowskiej sprzyjały rozwojowi gospodarczemu Rybek.
W opisie z roku 1713 mówi się o miejskim (lęborskim) folwarku w Rybkach.
W marcu 1896 roku landtag prowincji szczecińskiej postanowił nabyć Rybki i włączyć je do terenów nowo powstałego zakładu dla nerwowo i psychicznie chorych (Prowinzialanstalt für Irre, później Prowinzialheilanstalt), co oczywiście zrealizowano. Powierzchnia terenów należących do tego zakładu wzrosła tym sposobem z 315 mórg do 167,73 ha.
Rybkowie, domniemani pierwotni posiadacze Rybek, źródłowo dotrwali w powiecie lęborskim do połowy XVIII wieku. Odtąd nie spotykamy tego nazwiska. W aktach wymienia
się ich w różnych czasach w Maszewku Lęborskim (Maszewie?), Słajszewie (Słajkowie?), Osiekach, Lublewie, Węgorni i Chmieleńcu.

Małoszyce: należą do starszych miejscowości powiatu lęborskiego, jakie istniały już w czasach zwierzchności książąt gdańskich przed rokiem 1295.
Najstarsza znana wzmianka o Małoszycach pochodzi z aktu „kupna” z 12.04.1310 roku. Jednak tradycje osadnicze są znacznie starsze, bowiem napotykano tu groby urnowe kultury pomorskiej (VII – II wiek p.n.e.). Już w roku 1356 i 1357 wzmiankuje się o Maćku lub Macieju z Małoszyc, który był sędzią ziemskim. W roku 1437 ustala się służebność i daniny z Małoszyc (2 marki czynszu rocznie). Ród owego Macieja i później też wymienionego Mikołaja z Małoszyc przetrwał tutaj zapewne do 25.04.1507 roku, kiedy miejscowy folwark wykupiło miasto Lębork i uzyskało akceptację tej transakcji. Inne źródła dotyczące powinności lennych Małoszyc pochodzą z 15.03.1538 roku i 7.03.1575 roku. Potomkowie Macieja i Mikołaja – Małoszyccy mieszkali tutaj jeszcze do roku 1653, jako administratorzy tego miejskiego teraz folwarku, następnie przenieśli się do powiatu bytowskiego. Najwyraźniej Lębork nie miał wiele pożytku z tej włości, bowiem stopniowo podupada ona i już w roku 1553 miasto odsprzedało urząd sołtysa w Małoszycach za 80 chełmińskich marek. Nad rujnacją ekonomiczną tej wsi ubolewa się w roku 1658. Wreszcie władze lęborskie sprzedały jej pozostałości za 8 500 fl orenów 28.03.1672 roku. W roku 1638 Małoszyce posiadały obszar 34 włók (około 544 ha). W roku 1683 spory graniczone między Małoszycami i Lęborkiem rozstrzygnięto na korzyść miasta. W Małoszycach i Kębłowie – należących wówczas do Lęborka, działali zapewne nieuprawnieni rzemieślnicy – partacze, konkurenci miejskiego rzemiosła. Dlatego też 12.06.1634 roku książę szczeciński Bogusław XIV zaleca stosowanie represji wobec owej niewykwalifi kowanej konkurencji. W roku 1683 w Małoszycach było 9 gospodarstw chłopskich. Na przełomie XVIII i XIX wieku były tu już 2 folwarki: Małoszyce i Molczyce (drugi z nich był wówczas nową osadą). Nabywcą Małoszyc 28.03.1673 roku był niejaki von Flotow (Flatow?), który sprzedał je za 18 000 talarów von Bohnowi Ten z kolei zbył je za 28 000 talarów pułkownikowi Maurycemu Dytrykowi Wejherowi – 30.09.1710 roku. Tenże Wejher, już za swego życia, przekazał posiadłość swemu najstarszemu synowi Bogusławowi Teodorowi (2.05.1750). Kolejnym nabywcą (przez kupno) w roku 1762 stał się najmłodszy brat poprzedniego Filip Jerzy, który odsprzedał w roku 1769 dobra małoszyckie Janowi Ludwikowi von Folkersamb. Ostatni, 26.06.1792 roku odstąpił owe włości
nabywcy von Blankenso. W roku tym przez Małoszyce przebiegała droga pocztowa z Warmii przez Lębork – Oskowo – Słupsk do Berlina. Był tu 1 folwark, 5 chłopów, 3 zagrodników, 1 karczma, 1 kuźnia i nowo założony folwark w Molczycach (Henriettenthal). W Molczycach znajdowało się wtedy 19 domów mieszkalnych.
Miejscowość miała urodzajną ziemię, dobre pastwisko, duży las bukowy i sosnowy oraz 5 stawów rybnych. Za uzyskaną w końcu XVIII wieku donację państwową w kwocie 3 000 talarów miano założyć 1 nowy folwark. Wyjątkowo, za akceptacją króla pruskiego 31.07.1797 roku posiadaczem Małoszyc stał się mieszczanin Gotthilf Fryderyk Dalmer, który dzierżył je jeszcze w roku 1807. Dopiero 9.10.1807 roku wydano edykt zezwalający mieszczanom i chłopom nabywać i posiadać dobra ziemskie. Od 11.11.1810 roku zniesiono feudalną zależność chłopa od szlachcica. Były to pośrednie następstwa wydarzeń zapoczątkowanych wielką rewolucją francuską w roku 1789. Następnie pojawia się tu właściciel von Witt, w efekcie sekwestracji, po Witcie, posiadaczką jest Słupska Dyrekcja Ziemska. Od roku 1831 dobra te dzierży potomek starej miejscowej rodziny von Lettow, który od roku 1838 stał się członkiem Lęborskiego Towarzystwa Rolniczego (Lauenburger Landwirtschaftlicher Verein). Von Oeynhausen nabył je za 52 000 talarów w roku 1842, on też polecił w roku 1857 zbudować miejscową, prywatną kaplicę. Od 8.09.1888 roku Małoszyce posiadał Leon von der Marwitz, od 5.07.1892 roku – Tiburtius, od 28.06.1894 roku – Otton Neumann, który zbudował gorzelnię z napędem parowym. W Małoszycach zbudowano w roku 1896 pierwszy w powiecie napędzany parą wodociąg (w Lęborku miejski wodociąg uruchomiono jesienią 1912 roku) o 700 metrowej długości. Jednocześnie egoistyczna polityka obszarników w okresie uwalniania chłopów od poddaństwa sprawiła, że jeszcze w 1940 roku zanotowano tu tylko 5 pełnych gospodarstw chłopskich i 3 gospodarstwa zagrodników. Od 22.10.1902 roku folwark małoszycki posiadał Paweł Moek, który uprzednio sprzedał swą posiadłość ziemską w Karwicy (1.07.1902). Cena sprzedaży Małoszyc wyniosła 480 000 marek. Moek zbudował w 1907 roku koło gospody w Małoszynie (przy linii kolejowej Lębork – Maszewo) cegielnię, wyposażoną od roku 1909 w napęd parowy, z własną bocznicą kolejową. Także lęborska księga adresowa wymienia Pawła Moeka jako właściciela Małoszyc w roku 1925. W folwarku czynna była również jedna z 24 gorzelni w powiecie. Niegdyś tu miały być aż 3 takie urządzenia. Dawniej istniejąca obok folwarku wieś chłopska z sołtysem zanikła. Około 1910 roku do folwarku w Małoszycach należał istniejący do dziś park oraz 3 500 mórg lasów z bogatą zwierzyną i runem leśnym. W roku 1910 Małoszyce tworzyły okręg folwarczny (Gutsbezirk) o powierzchni 1 456 ha z 275 mieszkańcami – w wójtostwie
Osowo.

Zabytki

• dwór szlachecki z roku 1833, remontowany i przebudowany w latach sześćdziesiątych XX wieku; parterowy murowany, dach mansardowy; oficynowe skrzydła, parterowe, ryglowe,
• neogotycka (niegdyś prywatna) kaplica z roku 1857 w parku, porośnięta bluszczem, zamieniona na kościół filialny.

RADA SOŁECKA, kadencja 2019-2024:
Sołtys: Dariusz Matwiej, tel. 502 618 168
Iwona Topel, Maria Deperas, Wiesław Bajek, Malwina Zakolska, Mariusz Górlikowski.

Wykaz ostatnich inwestycji realizowanych w sołectwie: